Diş Travması Nedir, Neleri Kapsar?
Diş travması dişler, dudaklar, diş etleri, dil ve çene de dahil olmak üzere ağzın yaralanmasıdır. Ağız ve diş travmalarında yumuşak doku yaralanmaları tipik olarak çok ağrılıdır ve derhal tedavi edilmelidir. En sık görülen diş travması kırılmış veya kaybedilen bir diştir.
Diş minesi sert bir tabakadır ve dentin diş minesi ve diş dış kısmı arasında kalır. Dentin dişin yaşam merkezidir ve hassas kan damarlarından, sinir dokusundan ve hücrelerden oluşur. Herhangi bir diş travması yaşarsanız, hemen bir diş hekimi tavsiyesi alın. Kırık diş parçasını yanınızda taşıyorsanız, dişçiye götürün. Onu geri takmak bazen mümkündür.
Travmatik diş hekimliği yaralanmaları her yaştan insanda ve aktivite seviyesinde ortaya çıkabilir. Araba kazası, merdivenden düşme veya basketbol maçı sırasında yüze bir dirsek gelmesi sebebi olabilir. Çoğu diş tedavisinde olduğu gibi, travmatik dental yaralanmalarında birincil hedef, dişleri kaybolma riski altında tutmak ve onları tam işlevsel ve normal görünüme geri döndürmektir. Çoğu durumda, bir dişin korunması ile kaybı arasındaki fark, yaralanmanın hemen sonrasında doğru harekete geçilmesine bağlıdır.
Diş travması çeşitli şekillerde olabilir:
- Yakın temas sporları
- Motorlu taşıt kazaları
- Kavga veya güreş oyunları
- Sert yiyecekler yemek ve sıcak sıvı içmek
Sporla İlgili Dental Yaralanmalar
Her yaştan insan spor yapmayı çok seviyor. Yine de, sporun sunduğu gerçek yararlar kazanmak için yaralanma riskini kabul etmek ve buna karşı hazırlıklı olmak zorunludur.
Diş travması tüm spor yaralanmalarının önemli bir bölümünü oluşturur, ancak bu yaralanmaların birçoğu önlenebilir. Nasıl? Yüksek kaliteli bir ağız koruması ile. Dayanıklı bir dişin yerine konulmasının ömür boyu maliyetinin 20.000 doları aştığı tahmin edildiğinde, iyi bir ağız koruyucu, spor ekipmanlarında yapabileceğiniz en iyi yatırımlardan biridir: Sporla ilgili diş yaralanması riskini azalttığı gösterilmiştir.
En iyi türden ağız sağlığı koruması, diş hekiminizin ofisinde bulunan bir türdür. Kendi diş modelinizden özel olarak üretilmiştir, bu nedenle güçlü, hafiftir ve mükemmel bir şekilde takılmıştır. Siz (veya çocuğunuz) spor yapıyorsanız, vazgeçilmez olan bu güvenlik unsurunu sorun. Özel dental türleri söz konusu olduğunda ne yapacağınızı öğrenmek için okumaya devam edin.
Çatlak veya Kırık Dişler
Amerikan Endodontistler Birliği’ne göre dişlerin çatlak dişler en sık görülen diş yaralanmasıdır. Dişler çatlamış veya kırılmışsa veya dokunulamayacak kadar gevşek veya yumuşadıysa, 12 saat içinde bir diş hekimini görmeyi ihmal etmeyin. Çıkan diş parçalarını bulmaya çalışın, çünkü bunları diş renkli bağ materyaliyle tutturabilirsiniz.
Düşmüş Dişler
Eğer kalıcı bir dişiniz yuvasından çıkmışsa çok dikkat gerektirir. Önce dişi alın, eğer kirli ise, hafifçe suyla temizleyin. Dişin kök kısmına dokunmamaya çalışın. Daha sonra, mümkünse, dişin soketine geri yerleştirin (doğru yönde olduğundan emin olun) ve bölgeye beş dakika boyunca hafif, sürekli basınç uygulayın. Dişleri tutmaya yardımcı olması için ıslak mendil veya gazlı bez kullanabilirsiniz. Daha sonra acil diş tedavisi alınız.
Dişin yeniden dikilmesi mümkün değilse, hastayı dişleri ve yanakları arasında tutun veya hastanın tükürüğüyle bir plastik torbaya koyun veya bir bardak soğuk süt içine koyun. Bölgeye basınç uygulayarak diş sokusundan kanamayı kontrol edin (mümkünse gazlı bez kullanın) ve hastayı ve dişi, mümkün olan en kısa sürede bir acil tedavi merkezine götürün. Bununla birlikte, süt dişlerinin genellikle yeniden dikilmesi gerekmez.
Kısmen Yerine Getirilen Dişler
Dişler çeneye doğru itilir ya da kısmen dışarı doğru itilirse ya da uyuşmazlarsa, hasta, kazadan sonraki altı saat içinde bir diş hekimi ya da ağız cerrahını görmelidir. Ağzın dikkatlice incelenmesi (gerekirse x-ışınları) hasarın boyutunu ortaya koymalı ve hangi restoratif tedavilerin gerekli olabileceğini belirtmelidir.
Yer Değiştirme
Daha şiddetli bir travma dişin yerini değiştirebilir, böylece diş etinde daha derine gömülebilir veya gevşeyebilir. Travma çok şiddetli ise, dişi tamamen kırabilir veya destek kemiğini kırabilir. Çoğu yer değiştirme durumunda, hassas kan damarları zarar görür ve kanal tedavisi gerekebilir.
Yumuşak Doku Yaralanmaları
Dişlere ek olarak, diş yaralanmaları sıklıkla diş etlerine, dile ve ağızda hasara neden olur. Bu yumuşak doku yaralanmaları oluştuğunda, derhal aşağıdaki önlemleri alıp en yakın zamanda bir diş hekimi görmeniz en iyisidir: Mümkünse alanı sabun ve su ile yıkayın ve durulayın veya pislik ve yabancı maddeleri elle temizleyin. Kanama genellikle yaranın üzerine konan gazlı bezlere doğrudan doğruya hafif basınç uygulayarak kontrol edilebilir. Yaklaşık 10 dakika boyunca kontrol edilemiyorsa, bir acil servise gidin.
Sporcular İçin Ağız Koruyucuları
Ağız koruyucu apareyler özellikle basketbol, voleybol gibi top ile oynanan sporları yapan çocuklarda düşme veya top çarpması sonucu özellikle ön dişlerde meydana gelebilecek kırılmaları engellemek amacıyla kullanılmaktadır. Aslında bu apareyler 1920 li yıllardan beri sporcular arasında dişleri korumak amacıyla spor esnasında takılmaktadır. Bunlar ortalama 3 mm kalınlığında plastikten yapılır ve özellikle ön dişleri örter, böylece herhangi bir darbe geldiğinde kuvvetlerin dişlere iletilmesini engelleyerek dişlerin aynı zamanda da çene kemiklerinin kırılmasını önler. Çocukların sevmesi için çeşitli renklerde veya şeffaf yapılabilir.
Diş Travmalarında Acil Müdahalenin Önemi
Dişiniz pozisyondan çıkmış, gevşemiş veya kırılmışsa, mümkün olan en kısa sürede dişçiye gitmelisiniz. Bir dişçiye 30 dakika içinde ulaşmak dişi kurtarmak veya kaybetmek arasında fark yaratabilir.
Küçük kırıklar kolayca dolgu ile tamir edilebilir, ancak diş minesi, dentin veya dişin dış kısmı hasar görürse, diş tam kalıcı bir taçla restore edilebilir. Travma çok şiddetli ise, dişin iyileşme şansı olmayabilir. Eğer diş ağır bir şekilde hasar almışsa bu hasarı düzeltmek için kanal tedavisi uygulanabilir. Uygulanacak tedavi dişin durumuna bağlı olacaktır.
Doç. Dr. Utkan Kamil AKYOL
Diş Hekimi-Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Uzmanı